Afrika’da Fransız sömürgeci düzenine büyük karşı direnç…
Yıllar boyunca süregelen Fransız koloniyal zihniyetine karşı Afrikalılar artık boyun eğmiyor.
Çad’ın Fransa ile olan savunma iş birliği anlaşmasını iptal etmesinin hemen ardından Senegal Cumhurbaşkanı Bassirou Diomaye Faye’nın ülkesindeki Fransız üssünü kapatma isteği, Fransa’nın eski kolonileri üzerindeki etkisinin zayıflamakta olduğunu bir kez daha gözler önüne serdi.
Fransa’nın askeri varlığına yönelik Batı Afrika’da Mali ile başlayan, Burkina Faso ve Nijer ile devam eden tepki, bugün en istikrarlı Afrika ülkelerinden Senegal’de de kendini gösterdi.
Mart ayında seçilen Cumhurbaşkanı Bassirou Diomaye Faye, seçim kampanyası sırasında ve sonrasında Fransa ile ilişkileri gözden geçirmek istediğini defalarca dile getirdi.
Faye ve Başbakan Ousmane Sonko liderliğindeki hükümetin Fransız üssü ile ilgili açıklamaları, Senegal’in bu konuda adım atabileceğine işaret etti.
Seçim kampanyasında Fransa’ya karşıtlığın önemli bir konu olması nedeniyle, Faye’nin cumhurbaşkanı seçilmesiyle birlikte harekete geçmesi beklentisi oluştu.
Faye, 28 Kasım’da Fransız basınına yaptığı eş zamanlı mülakatlarda bağımsız ve egemen bir ülkede yabancı askerlerin bulunmaması gerektiğini belirterek, Fransız üssünü kapatma niyetinde olduklarını açıkladı.
Aynı gün Çad, Fransa ile olan savunma iş birliği anlaşmasını sonlandırdı.
FRANSA’NIN AFRİKA’DAKİ ASKERİ ÜSLERİ
Fransa’nın halihazırda Afrika’da Cibuti, Çad, Gabon, Fildişi Sahili ve Senegal’de kalıcı askeri üssü bulunmaktadır.
Fransa tarafından en önemli üs olarak kabul edilen Cibuti’de 1500, Çad’da 1000, Fildişi Sahili’nde 600, Gabon ve Senegal’de ise 350 Fransız askeri hizmet vermektedir.
Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un Afrika Özel Temsilcisi Jean-Marie Bockel tarafından hazırlanan ve Macron’a sunulan bir raporda, bu üslerdeki asker sayısının azaltılması tavsiyesinin yer aldığı belirtilmektedir.
Rapora göre Çad’daki asker sayısı 300’e, Gabon gibi Fildişi Sahili ve Senegal’deki asker sayısı da 100’e indirilebilir.
Raporda, Cibuti’de 1977’de inşa edilen Encemine’deki askeri üsse ilişkin herhangi bir asker azaltma önerisi bulunmamaktadır.
İSTENMEYEN KİŞİ İLAN EDİLEN BÜYÜKELÇİLER, GÖNDERİLEN ASKERLER
Mali’de 2020’de Assimi Goita liderliğinde gerçekleşen askeri darbenin ardından Fransa’nın 2013’ten bu yana ülkede yürüttüğü askeri operasyonlar tartışma konusu olmuştur.
Mali, Şubat 2022’de yaklaşık 5 bin Fransız askerinin görev yaptığı Barkhane Operasyonu unsurlarının topraklarından bir an önce ayrılmasını talep etmiş ve Mayıs 2022’de Fransa ile savunma alanındaki iş birliklerini sonlandırmıştır.
Fransa, Mali’deki Gao askeri üssünü de kapatmak zorunda kalmıştır.
Burkina Faso’da Eylül 2022’de iktidara el koyan İbrahim Traore liderliğindeki askeri yönetim, Ocak 2023’te hem Fransa ile askeri iş birliği anlaşmasını iptal etmiş hem de Fransa’nın Vagadugu Büyükelçisi Luc Hallade’i sınırdışı etmiştir.
Şubatta da Sabre Operasyonu kapsamında konuşlanmış 400 Fransız askeri, Burkina Faso’nun talebiyle ülkeden ayrılmışlardır.
Mali ve Burkina Faso’dan ayrılmak zorunda kalan ancak Sahel bölgesindeki varlıklarını sürdürmek isteyen Fransa, askerlerini Nijer’de yeniden konumlandırsa da bu durum Niamey’deki darbe nedeniyle uzun vadeli olmamıştır.
Nijer Cumhurbaşkanı Muhammed Bazum’un Temmuz 2023’te devrilmesiyle Fransa, Nijer’deki yakın müttefiki Sahel’den de çekilmek zorunda kalmıştır.
Askeri yönetim, darbenin çok kısa bir süre sonra gerçekleşmesiyle Ağustos 2023’te Fransa ile askeri iş birliğini sonlandırmış ve Niamey Büyükelçisi Sylvain Itte’yi “istenmeyen kişi” ilan etmiştir.
Büyükelçi Itte, ülkeden ayrılmamak için dirense de Aralık 2023’te Fransa, Niamey Büyükelçiliğini kapatmış ve bölgedeki 10 yıllık görev süresinde konuşlu 1500 askerin tamamını geri çekmiştir.
FRANSA’YA KAPANAN, RUSYA’YA AÇILAN KAPILAR
Mali, Burkina Faso ve Nijer, Fransa ile sonlandırdığı savunma iş birliği anlaşmaları sonrasında Moskova ile yakınlaşmaya başlamıştır.
Fransız askerlerinin bu ülkelerden çekilmesiyle Wagner paralı askerlerinin Mali, Burkina Faso ve Nijer’de faal olduğu bilinmektedir.
Rusya, belirli aralıklarla bu ülkelere askeri donanım göndermekte ve diplomatik teması sürdürmektedir.
Son olarak Rusya Başbakan Yardımcısı Aleksandr Novak, Sahel Devletleri İttifakı (AES) ülkeleri Mali, Nijer ve Burkina Faso’yu ziyaret etmiştir.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, geçtiğimiz hafta Senegal Cumhurbaşkanı Faye ile telefon görüşmesi gerçekleştirmiştir.
Gerçekleşen görüşmede enerji, savunma ve tarım alanlarında iş birliği fırsatları ele alınmıştır.
